Posts

Showing posts from January, 2023

बिसु सेन्दरा

     कुँड़ुख़ खोंड़हा नू बिसु सेन्दरा गहि अकय महबा र'ई। ई सेन्दरा फग्गु सेन्दरा ती ख़ों-ख़ा मनी। बिसु सेन्दरा गहि मूली बेड़ा चइत अरा बइसाख चन्दो तली। ई चइत चन्दो दिम कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा गे चान गहि ओ-रे चन्दो तली। ई चन्दो नुम बिसु सेन्दरा ओ-र मनी। बिसु सेन्दरा नुम पड़हा ता अइन-कन्दुन इसिरई अरा बनई। ई अड्डा नुम कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू उज्जा -ओक्का ख़तरी हुरमी किसिम इदातो सामाजिक, राजनीतिक, आर्थिक, धार्मिक अरा सांस्कृतिक पत्त नू कोड़हे गड्डी गूटि घोखनर बिचार नन्नर दरा फरियारका अइन कन्दुनन पड़हा नू उइनर ‌‌अदिन होरमर गे पइत्तअना मनी दरा अइय्यम ए-कना मनी अक्कुन एकासे संसद नू सत्र चलरई आ महबा दिम तली बिसु सेन्दरा। इसन कोंहा ती कोंहा झनझट हूँ फरियारई काली। एका उल्ला बिसु सेन्दरा काना र'ई अदिन पड़हा बे-लर तंगआ-तंगआ पड़हा नू पंच ओक्कर राय रोजोट ननर उल्ला टिपनर। उल्ला टिपिरका ख़ों-ख़ा पड़हा बे-लस तंगआ पड़हा कोटवारसिन डहुड़ा कुत्तआ गे आनदस। होले कोटवारेर पद्दा-पद्दा तम्हय पड़हा नू डहुड़ा कुत्तआनर का फलना उल्ला बिसु सेन्दरा उरखोत अरा फलना अड्डा नू होरमा भइयोत जुमा मनोत की फलना परता कों-ड़ा...

फग्गु सेन्दरा

     फग्गु पइरी बीरी अगुवस डमुवन ठोकअर बअदस का गुचा हरो फग्गु सेन्दरा। डमुवा गहि सड़न मेनर पद्दा ता जो-ख़र का पचगिर तंगआ-तंगआ कमहड़न तेयार नना हेलेरनर। ने गा बल्लुन चकओर ने गा जल्लिन तेरेम-रेसेम ननोर ने ढइमसा कमओर ने गा अल्लन गुतरे-गुतरे बअर मे-ख़ोर । होरमर सपड़ारअर ओन्द अड्डा पद्दा कूटी उरखर जुमा मनोर। ओहरे असन अल्ला गहि हउकार नखेरना! जोक्क अल्ला गा नन्नतरा भोंग्गो गे मनो होले अदिन अदि गहि उरबस डोर ती जो-ड़अर नतगनूतिम सेन्दरा होओस। टोड़ग अंड़सनर होले टोड़ंग कूटीतिम धइरे-धइर नंज्जा गे सरियारनर की ओंद कूटी तिम नंज्जा हेलेरनर। अत्तरा जल्ली आबोर एका तरा घरियअना र'ई अत्तरा जल्लिन इचओर की ताम अटा ओक्कर माक गहि बरनन ए-रोर। ने-खअय मुन्धवारेतिम खेरहा, कोटरा मलता इन्दरइम टोड़ंग किंको चों-चा होले आस गूल ननोस का एरके हरो एरके हरो माक काला लगी होले होरमा नंज्जू आलर लवआ गे तेयार मन्नर कानर। ने-खय तरा कालो आसिम लवआ गे तुकओस लवआ उंग्गियस होले गा कोड़ेम मला होले आस गहि चलाबाचका लेबदा ढइमसा का कन्ना दिम आलारिन हूँ लग्गा उँग्गी मलता किंको मंइय्या गा सेन्दरा केरका अल्ला हूँ टुटुरई, तो, आ अल...

सेन्दरा

     सेन्दरा गहि मने मनी का एकअम किंकोन मलता एन्दरआनुम खेदआ-खेदआ लवअर पिटना। तो कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू गा सेन्दरा बे-चना ईर गहि सिरजन-बिरजन बेड़ा तिम ओ-र मंज्जकी र'ई। एन्देर गे का होरमर अख़नर का हुल्लो परिया नू कुँड़ुख़ पुरखर टोंड़ग-परता ता पूंप-ख़ंजपा कन्दा मलता किंको गुट्ठिन पिटर अदिगहि ख़े-ना अहड़न मो-ख़र कूलन उड़तआ लगियर। अम्म ओनका ती झरिया ता अम्मन ओनर मन्न ए-ख़ मला होले पखना चपाइल नू रआ लगियर। आ बेड़ा नू किचरी-डोड्डो मल रहचा अवंगे अतख़ा मला होले किंको चपटन अत्ता-पुंदुरआ लगियर।       तो आ परिया नू गा अकुन ता लेखआ टोंगए,बल्लू,चियांरी-धनहू का बन्दूक गुट्ठिन मल रहचा। अवंगे आ परिया ता आलर टोंड़ग किंकोन पिटा गे एकअम बड़ियर कंक गहि कमहड़ कमआ लगियर। मलता पखना गहि कमआ लगियर। इबड़ा आलोनुम धरअर एकअम किंको एत्थरा होले अदिन झेकनर पसअर पिटा लगियर अरा अदिगहि अहड़न एवंदा झना रआ लगियर अवंदा बखरा ननर ख़टरआ लगियर अन्तले मो-ख़र तम्हय कूलन उड़तआ लगियर। तो एन्ने एकअम किंकोन अत्तरा-इत्तरा ती घरियअर लवना पिटना नुम गा सेन्दरा बे-चना बअनर। आ बेड़ा नू चिच्च मल रहचा अवंगे आलर...

बिहउड़ी (अदला - बदला)

     कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू पुरख़र हुरमी बेड़ा गे एन्ने दव-दव अइन कमअर तंगआ ख़ोंड़हन पोकता ती उइकर रअनर। एकअम लेखआ कचकच का झांझटन फरियआ गे ख़ोंड़हा नू नन्ना - नन्ना किसिम गहि अइन-कंदुन समजुगुत र'ई । इबड़ा अइननुम ओंटा बिहउड़ी अइन बनचकी र'ई। बेजेंरका ख़ों-ख़ा अम्बर नखरनर होले ई आइनतिम फरी - फटी मनी।      ई ख़े-ख़ेल नू आलर दवलेकन जिनगिन खेपआ गे जवन -सेयान मंज्जा ख़ो-ख़ा कुक्को अरा कुकोय नू बेंज्जा मनर खेएना गूटि गे ओंद संग्गेम उज्जना गहि ओंटा मे-र नू हे-रनर कानर। बेंजरेका ख़ोंख़ा आलर तंगआ एड़पन स्वर्ग लेखआ कमआ बेद्दनर। पहें जोक्क - जोक्क आलर गहि बेंजेरका ख़ोंख़ा ओंद किसिम ही घोख मल जुमुरअर कत्था गड्डी-डिप्पा मनर आर गहि उज्जना खट-पट मना हिलिर'ई। एन्ने दसा नू बेंजेरका कुक्को-कुकोयर अम्बर नखरनर। एकसअनुम कुक्कोस दिम अम्बोस चिओस मलता एकसआनुम कुकोय दिम मल रआ बिल्ली। एन्ने मंज्जका ख़ों-ख़ा कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू अड्डो खेदना गहि रीत बनचकी र'ई। अगर कुक्कोस कुकोयन मल उयदस होले कुकोय तरता पंचर कुक्कोस गहि एड़पा-पद्दा कालर अउर अगर कुकोय दिम मल र'ई होले कुक्कोस तरता पंचर कुकोय...

पड़हा व्यवस्था (कुँड़ुख़ समाज का अपना कानून)

     आदिवासी ख़ोंड़हा नू तंगआ किसिम उज्जा-ओक्का गे ओंटा अइन कमचका र'ई। आ अइन-कन्दुनन दवले कन पोकता सिरे उइय्या लगाबआ गे ओंटा खोंड़हा कमतारा अदिन कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू पड़हा बअनर। ईद कुँड़ुख़ पहटा गे बंचा। एन्नेम नन्ना-नन्ना आदिवासी ख़ोंड़हा गे बंचा अदिन नन्ना-नन्ना नामे ती अख़नर। एकासे का : - मुड़र गहि मानकी, संतालिर गहि मझी परगनाईत दरा खड़ियर गहि ढोकलो।       पड़हा आदिवासी पहटा नू राजिन दवलेकन चलाबअना खतरिम अजादी ती हजारो बछर मुन्धतिम कमचका उइका र'ई । इदिन अंग्रेजर हूँ मल एस्सर। आर ईरियर का आदिवासिर गहि उज्जना ओक्कना एंवदा सलसंत र'ई । अरा ईर गहि राजी-पाटी पड़हातिम चलरई। अवंगेम इय्या दखल मल चिअना चहि। एन्ने बअर अंग्रेजर आदिवासिर गहि पड़हन चलरआ चिच्चर। पहें ख़ों-ख़ा-ख़ों नू बहरी ता बरचका आर्यन आलर चुगलआ-चुगलआ ई पड़हन पिटताचर।       मुन्ध नू आदिवासिर एकसआनिम रहचर तामिम राजी चलाबआ लगियर। ईर ई पड़हातिम एका दवले तंगआ राजिन सलसंत चलाबआ लगियर अरा चलाबाचर। एकअम पद्दा नू एकअम लेखआ लग्गा नखरना मंज्जा होले आ पत्त नू तंगआ पद्दा नुम पंच ओक्कर फरि...

भुइंहर अरा गंवरो

     कुँड़ुख़र हुल्लो परियातिम ई ख़े-ख़ेल नू रऊ आलर तलनर। ईर ओ-रे परियातिम ओंद अड्डानुम असथिर रआ पोलकर रअनर। कुँड़ुख़र गही उज्जना-बिज्जना खीरिन ईरका ती पता लग्गी का कुँड़ुख़र सिंधु घाटि नू इसवी चान मुन्ध 3000-2000 बछर गूटी अकय सुक्खे ती रहचर। सिंधु घाटि ती उरखर केरमे-केरमे कड़क,कर्नाटक पहटा नू केरर। असता बे-लस कुँड़ुख़ बे-लस दिम रहचस। आस ही नामे कनक पांय रहचा दरा असता "दोबारा" गढ़ आस गहि दिम रहचा। आ बे-लस गहि नामे ती आ पहटा ही नामे कनक राजी मंज्जा अरा आ पहटा ता भखा कुँड़ुख़ भखा दिम रहचा। अक्कुन गूट्टि हूँ 50% बराबरी कन्नड़ भखा सुपट कुँड़ुख़ बक दिम तली। कुँड़ुख़र कर्नाटक ती चोक्ख मनर मुम्बई बंबई अजगो मन्नुम नर्मदा ख़ाड़ कूटी-कूटी अमर कंटक ही परता पहटा किकट राजी अजम गढ़ बरचर। सिंधु घाटि ती इंवदा गेच्छा बरआ गे 500 बछर लग्गिया। ई कुँड़ुख़र दिम आनन्दगढ़ दरा पिपरागढ़ कमचर। ख़ो-ख़ा नू ईर सोन अरा करम नास ख़ाड़ ही मजही नू कएक बछर गूटी अकय सलसंत ती जिनगिन खेपचर। आ राजिन कुँड़ुख़ (खटवर करूष) राजी बआ लगियर। आ कुँड़ुख़ (करूष)राजी अक्कु ता सहाबाद जिला दिम तली। असन कुँड़ुख़र ई•सन ती 900...

करम परब

     करम बआ ख़नेम कुँड़ुख़र गही जिया नू रिज्झ कुर'ई काली का अदिन ए-न एका बक ती तेंग्गोन। ई करम परब दिम गा कुँड़ुख़र गही खरा कोहा धरम अरा नेम्हा परब तली। ईद सुपट भदो चन्दो एकादसी नू मनी। ओ-रेतिम ई परबन सवंसे झारखण्ड राजी ता कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू उन्दूल नुम मनाबअनर। अवंगेम इदिन राजी करम हूँ बअनर। पहें ख़ो-ख़ा-ख़ो-ख़ा नू एकअम पद्दा नू सुपट करम उल्लम नीकइम केच्चर केरर होले आ पद्दातर ओड़ोगनर का ई बेड़ा ता करम मल फलचा बअर एकअम नन्ना उल्ला करम मनाबअनर ओ-र मंज्जा। एन्ने ती एकसन हूं मला पहें गुमला जिला नू राजी करम,इन्द करम,जितिया करम,दसई करम अरा सोहराई करम गुट्ठी मनाबअनर। एकसआनुम हूँ एकअम करम मनाबअनर पहें ने-ग ओन्टम र'ई अरा मनी।        ई नेम्हा करम परबन एन्ने बेड़ा नुम बर'ई का गोट्टे ख़े-ख़ेल अयंग हुरमी सिंगर-पतर अत्तर एका दव सोभई। एकातरा ए-रोय अत्तरम जियन ख़ो-रतअना हरियारका। हुरमी ख़ल्ल नू खिती - पति लइक्का। गोट्टा परता टोंड़ग हरियर जवान मंज्जा । अत्तरा ख़ाड़-ख़ोसरान ए-रा एंग्गन ती ने बअना लेखआ हो हो,हो हो,हो हो बअनुम ननअम अइंठरनुम - मोंचड़ारनुम चों-गा-भोंग्गा ...

ख़द्दी / ख़े-ख़ेल बेंज्जा (कोहा परब)

     कुँड़ुख़ खोंड़हा नू परब बआ ख़ने हुरमी ती कोहा नेम्हा परब ख़द्दी परब तली। ख़द्दिन ख़े-ख़ेल बेंज्जा हूँ बअनर।घोखअर ए-रा ख़ने मानिम ई परब नू ख़े-ख़ेल गहि दिम बेंज्जा बींड़ी संग्गे मनी। ख़द्दी परब बग्गे अड्डा नू चइत चन्दो ही ख़ों-ख़ा पक्ख चन्दो ईद'ई की मून्द उल्ला नू मनी अरा अदिन ती ख़ों-ख़ा जोक्क अड्डा नू जेट्ठे गूटी मनाबअनर। एन्ने ख़ो-ख़ा गूटी गुमला जिला नुम मनी।ई ख़द्दी सुपट एन्ने बेड़ा नू मनी का एका बीरी गोट्टा ख़े-ख़ेल‌‌‌ अयंग तंगआ कूरका पच्चा किचरिन हेबड़र पुना - पुना हरियर ख़ो- रआ,ख़े-स ख़ो-रआ बालका ख़ो-रआ अरा पंडरू - पंडरू सोभना रूपा बन्ना लेखआ किचरिन कूरर कुक्कन हुरमी किसिम गहि सोना - रूपा ही सिंगर - पतर आलो ती झबरारअर मानिम भरखर जवान मनर बेंजेराआ गे सपड़ारकी र'ई । एका तरा ए-रोय अत्तरम मन्न - मास लुद-लुद ना हरियारका गोट्टा टोड़ंग परता किसिम - किसिम ही पूंप ती लेदड़ारका। किय्या ख़ाड़-ख़ोसरा नू निरंग फरिच अम्म बग्गे मला पहें ख़ाड़ ख़इका हूँ मला सुपट पयंड़ा का झुटिया सड्डन लेखआ उल्ला - माख़ा सड्डा लगी। एन्ने ती ई खे़-ख़ेल नू उज्जू आलर गा एन्देर इय्या ता ओ-ड़ा ख़ाख़...

फग्गु परब

    ई परब फग्गु चन्दो ही पुनई उल्ला मनी। ई उल्ला तिम कुँड़ुख़र गे पच्चा चान मुंजर'ई अरा पुना चान ओ-र-मनी । फग्गु पइरी ती चइत अरगी काली अरा चइत चन्दो नू पुना अइन बनचका करने इदिन चान ही मुन्ता चन्दो बअनर। ई बेड़ा नू ख़ल्ल -टोंका दरा परता -टोंड़ंग ता मन्न -मास ख़ोप्पा गुट्ठी हूँ एका दव इथरई। अतख़ा निदिगका ख़ों-ख़ा अबड़ा नू पुना -पुना बोलो -बोलो अतख़ा ख़ूरी अरा टुसा उरखी अन्तले पुना -पुना पूँप पुंइदई आद एवंदा दव इथरई एकदा जिया - कया दरा ख़न्न गे लोभ -लोभरअन इथरई। इबड़ा दिम असली पुना चान ही चिन्हा हिके। इबड़न धरमेस नमागे चान -चान एन्नेम पुना नंज्ज - नंज्ज किरतआदस। आस ही सवंग ति मन्न -मास ख़ोप्पा गुट्ठी चान - चान पुना मनी दरा नम्हय जियन हूँ ख़े- ना ख़ूरतई।      पुनई उल्ला पइरी नयगस टोड़ंग कादस अरा डिन्डा सिम्बाली डाड़न ओंदरकस रअस। परब पुतबीरी आ सिम्बाली डाड़ानुम फग्गु टोंका नू गड़नर अरा अदि ही चउगिरदा ख़ामी,बुसऊ गुट्ठी ती बांजनर इदि ही मने सिम्बाली मन्न नू गिद्ही ही खोता रहचा। नयगस अइय्या चिच्च दगदस।चिच्च हंदकारई होले नयगस मूंन्द खेप नू डाड़न ख़ोतर टिड़दस चिअदस। मूंन्...

चाला अरा झखरा (पूजा स्थल)

      इदि पत्त नू ओन्टे सन्नी कन खीरी एन्ने र'ई -दखिने राजि मद्रास नू एकदा कुँड़ुख बे-लस मदरस ही नामे ती मंज्जा। मंदर मलता मद्र अरा आस एंड़ बक ती ईद बनचा। आ मद्रास नुम मदरा बे-लस गहि पंचे भइय्योर राचर। पंचे भइय्योर नू ओंटस गहि सय (सात)ख़दद्दर मंज्जर। होरमर ती कोहस गहि नामे कइला राहचा ‌। ‌‌‌‌आर गे सतपुड़ा परता ही दखिने नू राजी ख़क्खरा । गोदा ख़ाड़ कूटि तंगआ राजधानी कमचर। बंकी बींड़ी संग्गे कइला बे-लस ही बेंज्जा मंज्जा । एकदा गहि राजि कलिंग राहचा।बंकी गहि नइहर कलिंग रहचा आद धरमेन सेवा पूजा उल्ला ना माख़ा ननु आली रहचा।हुरमी बेड़ा धरमेसिन गोहरारआ पूजा नना अरा अइय्यम मुलुख़की रआ लगिया। उल्ला ना माख़ा धर्मे डड्डिनुम पाडा लगिया।बअनर का आद एका बीरी धर्मे सेवा नू मुलुख़की रआ लगिया । आ बीरी अदि गहि कपड़े नू मूंद डींढ़ बन्ना भेसे एथेरआ लगिया अवंगेम कुँड़ुख़ पुरखर कुँड़ुख़ कुकोयर गहि कपड़े नू बन्ना चक्खतआ लगियर। पहें अक्कु बग्गे उल्ला मन्ना चड्डे अम्बरआ लगी।अदि गहि उल्ला -माख़ा धर्मे डन्ड्डी पाड़नन ए-रर तंग जादा बगर हिंसगारआ लगियर।कुँड़ुख रीत लेखआ कोहा भइस ही केच्चका ख़ो-ख़ा हूँ आर ब...

नामे पिंज्जना (नामकरण दिन)

           ख़े-ख़ेल नू आलर गहि सिरजन -बिरजन मंज्जका ख़ोखंम एकअम लेखआ आलोन अख़आ गे अदि गहि नामे पिंज्जना आलर गे अकय चाँड़ मंज्जा। एन्देर गे का एकअम अड्डा का एकअम लेख़आ आलो,इदा तो-मन्न-मास ,जिया -जउँत गहि मलता आलर गहि दिम नामे बेगर पिंज्जम एकासे पोलनर।मने ईदिम मंज्जाका नामे बेगर पिंज्जम नेखअय दिम मलता एकअम आलो पत्त नू सुपट -सुपट कत्था मना फुल्ली। अवंगेम आलर ख़े-ख़ेल ता हुरमी आलो गहि नामे तंगआ -तंगआ भाखा ती सुबिसता लेखअम नामे पिंज्जयर दरा पिज्जनर।चहे आद धरमे चिच्चका आलो तली मलता आलर गहि कमचका तली। इबड़ा हुरमी गहि नामे आलर तंगआ -तंगआ भाखा तिम पिंज्जनर दरा अबड़ा आलोन अख़नर।पहे जोक्क आलो अक्कुन एन्ने रई का अदिन ने कमई आरिम नामे पिंज्जनर दरा गोट्टा ख़े-ख़ेल ता आलर अदिन आ नामेतिम अख़नर इदा तो अदि गहि तंगआ भखा ती जुदा नामे मल पिंज्जनर। एन्नेम एकअम आल,पद्दा,अड्डा अरा ख़ाड़ गुट्ठी गहि नामे हूँ ओंगहन इकला भखा पिंजिर-ई आ नामे तिम गोट्टा ख़े-ख़ेल ता आलर अख़नर,चहे आर एकअम भखा ख़ोड़हा ता एन्देर गे मल रओर इबड़ा गहि उलथा मल मनी।एकासे का-राँची,गंग्गा,हिमालय,सइकल,मोटोर, एन्नेम...

डन्डा कट्टना (पवित्र पूजा)

      हुरमी धरम अरा भखा खोंडहा ता आलर गहि पइत्तअना रई का एका बीरी ख़े-ख़ेल नू मलदव आलर नींदनर अरा पाप नींदी काली आ बीरी गोट्टा ख़े-ख़ेल लय मनी काली।ख़े-ख़ेल लय मंज्जका गहि नमूद कुँड़ुख ख़ोडहा ता पुरखा खीरी नू अक्कुन हूँ उज्जनुम र'ई।एका बीरी गोट्टा ख़े-ख़ेल नू पाप नींदया केरा अरा हुरमी गुसन धरम गहि नास मना हेलरा।ई चड्डे धरमे महादेवस अरा पार्वती खरा दुक्खे सारआ हेलरर।महादेवस गा तंगआ नलख नू उँखकस रआ लगियस पहें ख़त्ती पार्वती गहि जिया उला -उला ख़ोदखा़ हेलरा अवंगेम आद महादेवसिन आनिया का "ए पचगी कला नीन चिच्च -चेंप तइयर अदहा राजिन ओलदअके।"ख़ने महादेवस कोड़ेम बअदी पच्चो,गोट्टा नू गा पापदिम नींदया केरा।"बअर की चिच्च चें-प तइय्या केरस।चिच्च चें-प तइना ती मुन्ध तंग भइगना हइलमानसिन मे-ख़र पे-सचस का एरके भइगना ए-न चिच्च चें-प तइय्या काला लगदन से अदहा राजी ओलो होले नीन डमुवन ठोकके होले चिच्च चें-प इदिरओ अरा चिच्च तेभेरओ कालो। एन्ने बअर धरमेस चिच्च चें-प तइय्यर तान नलख नू रितयारस केरस।अत्तरा हइलमानस हूँ ओंन्टा ते-ला मन्न नू ते-ला मूख़नुम मोधारस केरस।चिच्च गा हद -दहरआ गोट्टा ख़े-ख़...

कुंँड़ुख़र गहि सिरजन-खीरी

ओ- रे नू मेरखा़ ख़े-ख़ेल अरा ख़े-ख़ेल ता हुरमी आलो गहि सिरजन एका से मंज्जा हंअन?इबडा कत्था हुरमी जइत ख़ोडहा का धरम ख़ोड़हा ता पुरखा खीरी नू तंग-आ-तंग-आ किसिम नन्ना-नन्ना र`ई।अन्नेम कुंडुख ख़ोड़हा नू हूं तंग-आ लेख-आ पुरखा खीरी उज्जनुम र`ई।‌‌          बअनर मुन्ध नू हुरमी तरा अम्म दिम अम्म नींदकी रहचा।एकसन हूं ख़ज्ज का ख़े-ख़ेल मल एथेरआ लगिया।ख़ने धरमेस ख़े-ख़ेल कमना गहि तिहा नू घोखआ हेलरस का एका भेसे अम्म कीते ख़ज्ज ओन्दरअर ख़े-ख़ेल कमना मनो?आबीरिम ककडो़ धरमेस हेद्दे बरचा दरा बाचा -`ए-न कादन धरमे,ख़ज्ज ओन्दरआ ।'दरा ककड़ो अम्म किय्या कालर तंग्हय बक्का ती ख़ज्जन ख़ेवचर बरआ हेलरा।बरनुम -बरनुम अदि गहि बक्का ता हुरमी ख़ज्ज गा नो-ड़रा केरा।''धरमेस बाचस ए-रा गे अकय उजगो इथरदी पहे नीन गा खरा टेड़हो रअदी।कलय एका से निंगहय बिहइत इन्नाती अन्नेम ए-कोय।"अउलाति ककड़ो टेड़हो ईकी अरा अड्डे ईरी।             अक्कु धरमेस अकय घोख नू पडा़रस केरा।धरमेस गहि दुक्खेन ए-रर "एक्का तंग्हय छतिन डिप्पा नन्नुम बरचा दरा बाचा -ए-न कालोन धरमे एंग्गन तइय्या।ख़ने धरमेस-...