ख़द्दी / ख़े-ख़ेल बेंज्जा (कोहा परब)

     कुँड़ुख़ खोंड़हा नू परब बआ ख़ने हुरमी ती कोहा नेम्हा परब ख़द्दी परब तली। ख़द्दिन ख़े-ख़ेल बेंज्जा हूँ बअनर।घोखअर ए-रा ख़ने मानिम ई परब नू ख़े-ख़ेल गहि दिम बेंज्जा बींड़ी संग्गे मनी। ख़द्दी परब बग्गे अड्डा नू चइत चन्दो ही ख़ों-ख़ा पक्ख चन्दो ईद'ई की मून्द उल्ला नू मनी अरा अदिन ती ख़ों-ख़ा जोक्क अड्डा नू जेट्ठे गूटी मनाबअनर। एन्ने ख़ो-ख़ा गूटी गुमला जिला नुम मनी।ई ख़द्दी सुपट एन्ने बेड़ा नू मनी का एका बीरी गोट्टा ख़े-ख़ेल‌‌‌ अयंग तंगआ कूरका पच्चा किचरिन हेबड़र पुना - पुना हरियर ख़ो- रआ,ख़े-स ख़ो-रआ बालका ख़ो-रआ अरा पंडरू - पंडरू सोभना रूपा बन्ना लेखआ किचरिन कूरर कुक्कन हुरमी किसिम गहि सोना - रूपा ही सिंगर - पतर आलो ती झबरारअर मानिम भरखर जवान मनर बेंजेराआ गे सपड़ारकी र'ई । एका तरा ए-रोय अत्तरम मन्न - मास लुद-लुद ना हरियारका गोट्टा टोड़ंग परता किसिम - किसिम ही पूंप ती लेदड़ारका। किय्या ख़ाड़-ख़ोसरा नू निरंग फरिच अम्म बग्गे मला पहें ख़ाड़ ख़इका हूँ मला सुपट पयंड़ा का झुटिया सड्डन लेखआ उल्ला - माख़ा सड्डा लगी। एन्ने ती ई खे़-ख़ेल नू उज्जू आलर गा एन्देर इय्या ता ओ-ड़ा ख़ाख़ा ही खोरचारना का हुरमी जिया - जउँत ही रिरयारना एन्ने लग्गी का हुरमी दिम ई ख़े-ख़ेल बेंज्जा नू नला तो-का गे सपड़ारकिम र'ई । ई बेड़ा दिम एन्ने रई का बिसी बिड़ना हूँ अरगी अड़सा अरा पइय्या हूँ मल्ला।इबड़ा हुरमिन ईरका ती ख़े-ख़ेल अयंग अक्कु सुपट भरखर जवान मंज्जकी र'ई अरा इदि गहि अक्कु बेंज्जा मनो,अन्नेम बुझार'ई।
      कुँडुख़र ई चइत चंद्दोनुम चान गहि ओ-रे चंद्दो मननर दरा ख़द्दी अरगी मन्ना गूटी ई अयंग चिच्चका आलोन एकासे का पुना ख़ंजपन अरा अड़ख़ा गुट्ठिन मल मो-ख़नर। इवंदम मला पुना अतख़ा नू अम्म हूँ मल ओन्नर। अगर गलती से नीकइम मोख़नर-ओन्नर होले आरिन 'सोतरा ' मंज्जस बअनर अरा एड़पा नू हूँ मल कोरआ चिइनर। सोतरा मंज्जा आलस/आली गने ने हूँ मल एवंसोरओर अरा एकअम इन्दरा पोखारिन ता अम्मन नू एमना का छुवना मना नना लगियर।एकअम - एकअम पद्दा नू फग्गु गेम मलता ख़द्दी ती ओंद पे-ठ(एक सप्ताह पहले) मुंधिम पूँप मंक्खनर। अन्ने पद्दन पूंप मल मंक्खका पद्दर सोतरा पद्दा बअनर आ पद्दा पाहि गुट्ठि मल कानर अरा आ पद्दा ता एन्देरन हूँ मल ओनोर मो-ख़ोर आर गहि तम्कुन हूँ मल मो-ख़नर। ई दसा नू पे-ठता आलो अरा ख़ाड़ ता अम्म बन'ई ।इबड़न छुतका मल मननर ई छुतका नुम ' सोतरा ' बअनर। इदिगहि डंड्डी हूँ पिड़नर: -
          कुल्ली आम्बा कला भइया,
          कुल्ली नयगस सोतरा मंज्जस।
          फग्गु पइरी अम्बा कला भइया,
          कुल्ली नयगस सोतरा मंज्जस।
    सोतरा मन्ना खरा एलचा लगिय्यर। अरगी ख़द्दी मन्ना गूटी ख़े-ख़लन डिंड्डा बुझुरनर अवंगेम पुना ख़ंजपन का अड़ख़ा मल मो-ख़नर अरा ख़ल्ल-उख़ड़ी नू हूँ अदिनती मुन्ध सारे अरा बिहनी मल छिटनर।
      फग्गु कट्टी किम जों-खर पेल्लर गही जिया ख़द्दी तो-का गे खसतारआ हिलिर'ई पुना अड़ख़ा-चें-खेंल मलता पुना ख़ंजपन मो-ख़ा गे होरमर गहि जिया टकेचकी र'ई। पइरी-पुतबीरी नाल-टोंका अरा टोंडंग परता हुरमी तरा ख़द्दी हकना दिम एका सोहान मेन्देरओ।डंड्डी हूँ एन्ने रई:- 
           परता मइय्या हकदन जूड़ी,
           ख़े-ख़ेल किइय्या मिन्देर'ई का मला।।
                       मेना गा मेंज्जकन जूड़ी,
                       आसिम का मइलदस बअदन।।
     एन्ने ख़द्दी अंड़सना ती मुन्ध तिम जों-ख़र-पेल्लर गहि जिया रिज्झ ती उड़तुरआ हिलिर'ई। उल्ला -माख़ा तंगआ सिंगर - पतर गहि तिहा नू घोख़नूम रओर नलख धतम नू गा जिया दिम मल कालो। ने गा तंगआ चन्द्रा,चिलपि का खम्बियन मंजओर, ने गा किचरी नू रेसेम,फुदना कट्टोर।सन्नी तूड़ जोंख़र जो-ख़ एड़पा ता नलखन चाँड़े चाँड़े ननोर। ख़े-ल डमुवा अरा झंड्डा गुट्ठिन कोकोरोम्बो ननोर। पेल्लर तंगआ सिंगर पतर संग्गेम एड़पा - पलिन हूँ चिकन-चंदन नन्ना ही तिहा नुम रओर। पुत्तिया होले गा अखड़ा दिम गिदकारआ हेलेरओ। उल्ला - माख़ा एकासे कट्टी अख़अम बल्लोय ख़द्दी अंड़सी काली। 
      ख़द्दी ती मून्द रोज मुन्ध उल्ला चिलगी बाकना ने -ग मनी।इदिन्ती मुन्ध उल्ला पुतबीरिम भंडारिस पद्दा नू गूल नना-नना मे-ख़दस चिइदस का ने-ला पइरी चिलगी बाकोर अवंगे ओंन सांझ ने हूँ नलख मल ननोर एन्ने बअर होरमारिन बरजअनर चिइनर का न-ला ने हूँ ई खे़-ख़ेल नू मल उयोर-ख़ोसोर। खड़े-ख़ेलन तइनको हूँ मल अरख़ोर ए गूटी का चिलगी बाकना नलख ने-ग मल मनी। पईरिम नयगनी अरा पुजारिन एमअर की आबदा तीख़िल जागू बीतनर। अन्तलेअदिन ए-ख़तअर की ख़द्दी अउला पुजा नना गे जागू बाकनर। ई जागू बाकनानुम चिलगी बाकना ने-ग बअनर।
        ख़द्दी ती उन्दुल मुन्ध पुतबीरी चाला टोंका नू अम्म अरगअनर। पुजरस (पनभरास) एंड़ गोंटग पुना अड़िन भार जो-गोड़अर तूसा कादस तान एमअर एंड़ो अड़ी नू अम्म निन्ददस। अम्म निन्दचका ख़ों-ख़ा तूसा नू नवोर पूंपन सजदस चिइदस। अन्तले अम्मन होअर की चाला टोंका कादस। ईस गहि बरआ गे नयग ती नयगस,महतोस,मुड़स अरा पंचर पुजा बिरही अरा ढोल ढाँक संग्गेम चाला अंड़सनर।नयगस चाला मन्न नू मून्द बे-ड़हा आबदा मेरन पोज्जदस। मुन्द गा लोटा ती अम्म तुन्ददस। आ ख़ोख़ा इसुंग-सिंन्दरी चिअर पुजा नन्दस अरा ओन्टन चियमन चराबअदस दरा एड़ेबदस। अबड़ा ओच्चका अम्म अड़िन आसानुम ओन पाँती नू उइनर चिइनर दरा होरमर एड़पा किरनर। इदिनुम पूंप मंक्खना बअनर। नन्ना उल्ला पइरिम पंचर पुजा ख़े-र धरआ गे पद्दा नू कुद्दनर। अत्तरा एमअर ख़जेरअर नयगस ही चाली नू पुना पिटरिन अट्टनर। अइय्या नयगस पुरुब छमहे ननर दरा महतोस पछिम छमहे ननर ओक्कदस अरा मुड़स चोक्ख ओक्कदस। ई ख़ों-ख़म भड़ारिस गोट्टा पद्दा नू मेख़दस गुचा हरो दल तीख़िल होता । इदिन मेनर एड़पा ती केंतेर नू आबदा तीख़िल होअर नयग एड़पा कानर। आ तीख़िलन महतोस नयगस गहि पसती नू चिइदस होले नयगस मूंन्द पसती (जुक्की-जुक्किम) बउगी नू उइदस दरा मून्द पसती तंग मइते ख़ों-ख़ा तरा तपआ नन्द्स। आ ख़ों-ख़ा मुड़स उँदिम चो-रो ख़े-ता तीख़िल जुदम उइदस दरा बच्छेरका तीख़िलन नवोर पूंप चिअर कें-तेरनुम किरतअदस चिइदस। जों-ख़र हूँ पइरिम नाल तरा ककड़ो अरख़ा कानर।ककड़ोन ओन्दोरअर उज्जना बीरी चुलहा गुसन टंगनर चिइनर।लंड्डी लुहाड़ी बेड़ा नू ख़े-र धरऊ आलर ख़ों-डोरअर अबड़ा तपआ नंज्जका तीख़िल गुट्ठिन होअर चाला टोंका पुजा नना कानर। अगे -अगे नयगस पुना बउगी नू तीख़िलन ख़ेंवचर कादस। तीख़िल बीजिर नुतिम काली आ ख़ो-ख़ा पद्दा ता आलर ढोल डमुवा अस्सनुम कानर। संग्गे-संग्गेम पुजा गहि हुरमी आलोन दरा बीतना-खे-तना संजगिन हूँ होअर कानर।चाला अंड़सर नयगस चाला मन्न मूलिन अम्म ती नो-ड़दस आ ख़ों-ख़ा मून्द बे-ड़हा आबदा मे-रन पोज्जदस।इसुंग सिंदरी चिअर धूप-धूवन नन्दस। आस संग्गे महतो,मुड़ा अरा पंचर हूँ रअनर। ईर होरमर चाला पच्चोन दरा हुरमी देवी - देवतन गोहरारनर अरा ख़े-रन चराबअर नयगस एडे़बदस। आ ख़ों-ख़ा जोक्क झरन तपवन चिअनर। पुजा मंज्जका ख़ों-ख़ा अबड़ा इड़िबका ख़ेरन मोचनर कमअर आबदा तीख़िल संग्गेम सुड़ी बीतनर। सुड़ी बिइना गूटी नू ढोल ढाँक नलनुम पाड़नुम एंड़ पाब नयग एड़पा कानर -बरनर । कालो-बरओ बीरी डहरे नू मुक्कर बालटी नू अम्म ओथोरअर नयगस ही ख़ेड्डन नो-ड़नर। होरमर गहि एड़पा नू दव-दव ओन्ना -मो-ख़ना ले बन'ई ओन्नर मो-ख़नर । हाँ इयाद नन्ना गहि कत्था ईद र'ई का ओन्ना मोख़ना ती मुन्ध पचवालर ही नामे ती सित्ती किच्चना मनी आ ख़ों-ख़म ओन्नर मोख़नर। ख़द्दी नू पुना जवनख़दिरिन मुध रूपे नू पाही ओन्दरनर दरा खोब मइन नन्नर। पुत्तका ती चाला टोंका तरते होरमर ओनर-मोख़र नयगासिन घोड़ो ननर नलनुम तोकनुम नयग एड़पा किरनर। 
         नन्ना उल्ला पइरिम नयगस बीड़ी गहि रूपे नू अरा नयगनी ख़े-ख़ेल गहि रूपे नू एमअर - ख़जेरअर चाली नू बेंजेरआ गे पुना पिटरी नू ओक्कनर। ढो-ल-डमुवा ख़रख़ा हिलिर'ई। पद्दा ता हुरमी एड़पा ती इसुंग होआ-होआ मुक्कर नयग एड़पा कानर। हुरमी ने-ग मनी। ख़नेम डंड्डी पाड़नर। 
                "चानुम चानुम नयगायो,
              बे-लर लेखआ बेंजेरआ लगदय। 
                   ख़द्दी पइरी नयगायो,
                बे-लर लेखआ बेंजेरआ लगदय।" 
नययगस बेंजेरअर चो-चका ख़ोख़ा केंतेर नू नवोर पूंपन होअर एड़पा -एड़पा पूंप ख़ेर्रा कादस। आस गहि संग्गेम पद्दा ता आलर पंजरी ख़ज्जन ख़सेर नखेरआ हेलेरनर अरा खरा रिज्झ ती बे-चा-नला-तोका हेलेरनर। कुँड़ख़र ख़द्दी नुम सुपट रंग बे-चनर । पुना जवनख़दिर संग्गे गा तंग साड़ी मलता साड़ा बगर पंजरी ख़ज्जन घो-ड़आ घोड़आ लिडिंर नखेरओर। होरमर तंगआ-तंगआ अलखना लेखआ आलर संग्गे अन्नेम लिडिंर नखरओर। पुत्तना गुटी नू नयगस हुरमी एड़पा नू पूंप ख़ेर्रर पुराबओस। कोहा पद्दा नू नन्ना उल्ला हूँ पूंप ख़ेर्रना नेग मनी। इबड़ा हुरमी खूट सिरेम मनी। मुन्ध नू भुंइहर खूट ता एड़पा नू कादस आद हूँ कोहा खूट ती सन्नी खूट तरा काना मनी अरा ख़ों-ख़ा नू गंवरोर गहि एड़पा काना मनी। हुरमी एड़पा नू नयगासिन पिटरी नू ओकतअर खे़ड्ड नो-ड़नर ।ख़ेड्ड नूड़का अम्मन मेसगा नू हेबेड़नर।ई ख़ों-ख़ा नयगस आ एड़पा बली नू नवोर पूंपन खे़र्रदस दरा आलर मइय्या हूँ मे-झदस ।  पद्दा ता आलर चाली नू खरा पाड़नर-बे-चनर।
       नन्ना उल्ला मुक्कर जरगा धरना झरा ओंतअनर। इदिन ओंटा खोता ता आलर ओंद गुसन जुमुरअर ओंतअनर। मने मंज्जा का उय्या कालोर होले ख़ल्ल ता घाँसिन तीना अम्के अम्मबा। एन्ने उइके का ख़ल्ल नू ओंटा हूँ घाँसी मल बछरआ नेकआ। आ उल्ला एन्नेम पुत्ती काली दरा नन्ना उल्ला पइरी बीरी नयगस ही एड़पा नू ओंटा ख़े-र चाला पच्चो ही नामे ती चिअर कें-तेर ओकतअनर। इड़िबका ख़े-रन सुड़ी बीतअर असता नयग,महतो,मुड़ा अरा असता रऊ आलर ओन्नर।

Comments

Popular posts from this blog

13.भरियस अरा लकड़ा

अंधरा-अंधरी राजा रानी

नागिन परी