पड़हा व्यवस्था (कुँड़ुख़ समाज का अपना कानून)
आदिवासी ख़ोंड़हा नू तंगआ किसिम उज्जा-ओक्का गे ओंटा अइन कमचका र'ई। आ अइन-कन्दुनन दवले कन पोकता सिरे उइय्या लगाबआ गे ओंटा खोंड़हा कमतारा अदिन कुँड़ुख़ ख़ोंड़हा नू पड़हा बअनर। ईद कुँड़ुख़ पहटा गे बंचा। एन्नेम नन्ना-नन्ना आदिवासी ख़ोंड़हा गे बंचा अदिन नन्ना-नन्ना नामे ती अख़नर। एकासे का : - मुड़र गहि मानकी, संतालिर गहि मझी परगनाईत दरा खड़ियर गहि ढोकलो।
पड़हा आदिवासी पहटा नू राजिन दवलेकन चलाबअना खतरिम अजादी ती हजारो बछर मुन्धतिम कमचका उइका र'ई । इदिन अंग्रेजर हूँ मल एस्सर। आर ईरियर का आदिवासिर गहि उज्जना ओक्कना एंवदा सलसंत र'ई । अरा ईर गहि राजी-पाटी पड़हातिम चलरई। अवंगेम इय्या दखल मल चिअना चहि। एन्ने बअर अंग्रेजर आदिवासिर गहि पड़हन चलरआ चिच्चर। पहें ख़ों-ख़ा-ख़ों नू बहरी ता बरचका आर्यन आलर चुगलआ-चुगलआ ई पड़हन पिटताचर।
मुन्ध नू आदिवासिर एकसआनिम रहचर तामिम राजी चलाबआ लगियर। ईर ई पड़हातिम एका दवले तंगआ राजिन सलसंत चलाबआ लगियर अरा चलाबाचर। एकअम पद्दा नू एकअम लेखआ लग्गा नखरना मंज्जा होले आ पत्त नू तंगआ पद्दा नुम पंच ओक्कर फरियाआ लगियर। कत्था पद्दा पंच नू मल फरियारा होले अदिन पड़हा नू होआ लगियर। अरा पड़हा नू हूँ आद मल फरियारा होले अदिन बिसु टोंका गूटी होआ लगियर।
पड़हा ओन्टम मल मनी अदहा गा सन्नी पड़हा र'ई अरा अदहा गा अकय कोहा पड़हा मनी एकासे का पांच पड़हा,सात पड़हा, 12 पड़हा, 21 पड़हा,27 पड़हा। इवंदा भइर मला डाॅ•एस•सी•रायस गा तंम्हय पुथि "The Oraon of Chotanagpur" नू टूड़दस का 1886-90 बछर अबड़ागे 84 पड़हा हूँ रहचा। इबड़ा पड़हा तंगआ-तंगआ संच लेखआ पंचे गोटंग पद्दा जुमरअर ओंटा पड़हा कमचर अदिन पांच पड़हा बाचर, एका पड़हा नू 12 गोंटग पद्दा र'ई अदिन 12 पड़हा बाचर। बअना गहि मने ईदिम तली का एका पड़हा नू ए ठो पद्दा र'ई अदिन अन्नेम नामे पिंज्जियर। 12 पड़हा नू 12 पद्दा, 21 पड़हा नू 21 पद्दा ,27 पड़हा नू 27 पद्दा, 84 पड़हा नू 84 ठो पद्दा जुमरआ लगिया । हुरमी पड़हा गहि निछंद रूपे मनी। हुरमी पड़हा गहि तंगआ-तंगआ ओहदा रई। पड़हा नू हुरमी ती कोहा ओहदा बे-ल मनी आ ख़ों-ख़ा दिवान, अन्तले कोटवार, अम्म चेड़ऊ पिटरी अट्टू, लठी धरऊ अन्तले करटहा मनी। इबड़ा ओहदा गे ओंटा-ओंटा पद्दा नुम ख़ट्टिका र'ई। एकासे का ओंटा बे-ल पद्दा, दिवान पद्दा , कोटवार पद्दा एन्नेम । इबड़ा पद्दा ता आलारिन ई ओहदा गहि नलखन नन्नर । ओंद चन्दो नू ओंग्हन पड़हा पंच ओंक्कनम मनी। इय्या हुरमी पद्दा ता नयगस, पुजरस, महतोस अरा हुरमी एड़पा ती ओंटा-ओंटा आल जुन जुना काना मनी। पड़हा पंच एकअम टिपिचका अड्डा नू मलता एकअम पद्दा नू ओक्कनर। आ अड्डन हजरी टोंका बअनर। ई अड्डा गहि नामे ती ओंटा डण्डी हूँ पाड़नर : -
हजरी बड़ा मूली,किचरी कोलेर-कोलेर खत्तरआ लगी।
खतेरआ चिआ भइया थोथा बीरी भेजा बे-चोन
पड़हा गहि तंगआ अइन-कंदुन र'ई इत्तुम ख़ोड़हा धरम ने-ग चार गुट्ठी गहि पत्त नू नलख मनी। पद्दा नू एकअम लेखआ लग्गा नखरना मलता इन्दरम कत्था मंज्जा होले अदिन पद्दा पंचनुम फरियअनर। इसन होरमर बराबरी मंन्नर। नीकइम सन्नी का कोहा मल मन्नर। होरमारिन ओन्टा ख़न्नतिम ए-रना मनी। अगर एकअम कत्था पद्दा पंच नू मल फरियारा होले अदिन पड़हा नू उइना मनी। आ कत्थन पड़हा बे-लासिन तेंग्गना मनी। पड़हा बे-लस दिवानसिन मे-ख़र आ पत्त नू ओक्कना गहि उल्ला टिपअर कोटवारसिन डहुड़ा कुत्तआ गे पे-सदस । होले कोटवारस पद्दा-पद्दा डहुड़ा कुत्तअस का फलना उल्ला फलना अड्डा नू ई पत्त नू पंच ओक्कना र'ई। टिपिचका उल्ला नू बेड़ासिरे पड़हा ता हुरमी पद्दा ती एड़पा गनिका ओर्त आल काना चांँड़ मनी। अरा आ कत्थन होरमर मजही ख़ोट्टर अइय्या ताज-बीज ननर कत्थन फरियअनर। दरा इसता फरियाचका कत्थन होरमर गे पइतअनम मनी चहे आस एकअम ओरतस रओस। अगर नीकइम ई कत्थन मल पइताचर होले आरिन ख़ोंड़हातिम छिंड्डनर चिअनर, पड़हा तिम ओथोरनर चिअनर। ईद अकय कोहा डंड्डे मनी। आ आलस गने (आ एड़पाता आलार) ने हूँ मल ओक्कोर - इजओर। इवंदा गूटि का तम्कू-चुन्ना कत्था हूँ मल मनी। आर गहि एड़पा नू नीकइम केच्चर केरर होले हूँ पड़हा ता आलर ने हूँ मल कालोल। एन्ने ती एकअम जहड़ी आलस गे हूँ एसेरना, मूक लिदिरना मनी काली। अगर पड़हा ता कत्थन हूँ मल पइताचर होले आ कत्थन बिसू टोंका नू उइय्या लगियर। असन कएनो पड़हा ता आलर ख़ों-ड़रनर अरा नेवई मनी इसता डंड्डे चिच्चका नू आलर नास मना ख़च्चनर। इदिनुम बिटलाहा बअनर।
अक्कुन गा ई पड़हा अइनन आलर नीदि आदिवासिर (कुँड़ुख़) गहि भइर बअनर। पहें ईद एन्ने मल्ला पड़हा अईन-कन्दुन गा पड़हा भितरे ता पद्दा नू रऊ होरमा आलर गे मनी। आजादी ती मुन्ध गूटी होरमा जातियर ई पड़हा गहि अइन-कन्दुन तिम उज्जा -ओक्का लगियर। पड़हा ता कत्थन होरमा आलर गे मेन्नम मना लगिया। चहे आर एकअम ख़ोंड़हा ता आलर या जातियर रओर। इसन आदिवासिर दिम बग्गे रअना चड्डे पड़हा गहि ओहदा नू कुँड़ुख़र दिम रआ लगियर आद हूँ गंवरोर मला भुइंहरेर। तो नन्ना जातियर गा ई राजी नू नना-ओना गे ढेर ख़ों-ख़ा बरचर की रआ लगनर। अवंगेम जुनू आर गहि भुंइहरी ख़ल्ल मल्ला। इवंदा गूटि का जोक्क हूँ ख़ल्ल मल्ला।
पहें आजादी ख़क्खरका ख़ों-ख़ा इबड़ा हुरमी नेम्हा खोंड़हन नना जातियर हिसंगा ती मोका ख़क्खरा ख़ने छिती-छान नंज्जर चिच्चर।
Comments
Post a Comment